Ngành thủy sản Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc trong những năm qua, trở thành một trong những ngành hàng xuất khẩu chủ lực của cả nước. Cũng chính vì điều đó, mà chúng ta lại nhập khẩu sản phẩm tinh và xuất khẩu sản phẩm thô. Có phải thủy sản Việt Nam đang “lơ là” với thị phần trong nước.
Nhu cầu tiêu thụ hải sản của nước ta rất tiềm năng. Ảnh: laodong.vn
Trong những năm qua, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam liên tục tăng trưởng, đạt mức cao kỷ lục 9,3 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2023, chiếm 25% tổng giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản. Trong khi đó, tiêu thụ thủy sản nội địa vẫn còn khiêm tốn, chỉ đạt khoảng 31 kg/người/năm, thấp hơn so với một số nước trong khu vực như Hàn Quốc (58 kg/người/năm), Nhật Bản (68 kg/người/năm), Malaysia (60 kg/người/năm).
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, bao gồm:
Nhiều doanh nghiệp thủy sản Việt Nam vẫn còn mang tư duy xuất khẩu là chính, coi thị trường nội địa là thị trường phụ. Doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào việc sản xuất, chế biến các sản phẩm thủy sản đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu, mà chưa chú trọng đến việc phát triển các sản phẩm phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng nội địa.
Hệ thống phân phối thủy sản nội địa của Việt Nam vẫn còn chưa phát triển đồng bộ. Việc vận chuyển Bắc - Trung - Nam, bảo quản thủy sản gặp nhiều khó khăn, dẫn đến chất lượng sản phẩm không được đảm bảo. Điều này khiến người tiêu dùng nội địa không yên tâm khi lựa chọn thủy sản.
Nhận thức của người tiêu dùng nội địa về thủy sản vẫn còn hạn chế. Nhiều người tiêu dùng vẫn còn quan niệm rằng thủy sản tươi sống là tốt nhất, nên họ thường lựa chọn các mặt hàng tươi sống tại các chợ truyền thống. Dẫn đến các sản phẩm thủy sản chế biến, đóng gói sẵn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận thị trường nội địa.
Nhận thức của người tiêu dùng vẫn thích tiêu thụ những mặt hàng hải sản tươi sống, tại các chợ truyền thống. Ảnh: afamily.vn
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, nhập khẩu thủy sản của Việt Nam trong năm 2022 đạt 2,72 tỷ USD, tăng 16,2% so với năm 2021. Trong đó, Ấn Độ, Na Uy, Indonesia, Trung Quốc và Đài Loan là các thị trường chủ yếu cung cấp thủy sản cho Việt Nam.
- Ấn Độ là thị trường cung cấp thủy sản lớn nhất cho Việt Nam, với kim ngạch nhập khẩu đạt 377,95 triệu USD, chiếm 13,9% trong tổng kim ngạch nhập khẩu thủy sản của cả nước. Các sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ Ấn Độ chủ yếu là tôm sú, tôm thẻ chân trắng, mực, cá tra, cá hồi,...
- Indonesia đứng thứ 2 với kim ngạch nhập khẩu đạt 277,95 triệu USD, chiếm 10,2%. Các sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ Indonesia chủ yếu là tôm, cua, rong biển,...
- Tiếp đến là Na Uy với kim ngạch nhập khẩu đạt 259,84 triệu USD, chiếm 9,6%. Các sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ Na Uy chủ yếu là cá hồi, cá trích, cá ngừ,...
- Thứ 4 là Trung Quốc với kim ngạch nhập khẩu đạt 213,4 triệu USD, chiếm 7,8%. Các sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ Trung Quốc chủ yếu là tôm, cá tra, cá ngừ,...
- Đài Loan là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ năm của Việt Nam, với kim ngạch nhập khẩu đạt 175,73 triệu USD, chiếm 6,5%. Các sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ Đài Loan chủ yếu là tôm sú, cá ngừ, mực,...
.jpg)
Cá hồi nhập khẩu. Ảnh: vietnamnet.vn
Nhìn chung, trong năm 2022, kim ngạch nhập khẩu thủy sản từ hầu hết các thị trường đều tăng so với năm 2021. Nguyên nhân chính là do nhu cầu tiêu thụ thủy sản trong nước tăng cao, đặc biệt là nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu.
Để thay đổi cục diện, hướng doanh nghiệp thủy sản chú trọng đến thị trường trong nước, cần có sự thay đổi nhận thức của các doanh nghiệp về thị phần này. Cụ thể, chúng ta cần nhận thức được những lợi thế thị trường nội địa như:
- Nhu cầu tiêu thụ thủy sản trong nước ngày càng tăng cao, mức tiêu thụ thủy sản bình quân của người Việt Nam ước khoảng 35kg/năm, khá cao so với nhiều quốc gia khác trong khu vực.
- Việt Nam có dân số đông, với hơn 98 triệu người. Đây là một thị trường tiêu thụ tiềm năng cho các sản phẩm thủy sản.
- Chính phủ Việt Nam đã có nhiều chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp đầu tư vào thị trường trong nước, như hỗ trợ lãi suất, giảm thuế,...
Với những lợi thế trên, việc chú trọng thị trường tiêu thụ thủy sản trong nước là một hướng đi đúng đắn và cần thiết, góp phần phát triển ngành thủy sản Việt Nam bền vững.
Để khai thác hiệu quả thị trường trong nước, các doanh nghiệp thủy sản cần có những chiến lược phù hợp, bao gồm:
- Nâng cao chất lượng sản phẩm để cạnh tranh với các doanh nghiệp nhập khẩu. Chúng ta cần chú trọng hơn nữa việc nâng cao chất lượng sản phẩm về mặt dinh dưỡng, an toàn vệ sinh thực phẩm, mẫu mã,...
- Các sản phẩm cần được đa dạng hóa để đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng khác nhau.
- Đẩy mạnh quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng thông qua các kênh truyền thông, hội chợ, triển lãm,...
Các doanh nghiệp cùng nhau hợp tác để tạo ra các sản phẩm mới, đa dạng hơn, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Việc thay đổi nhận thức của các doanh nghiệp thủy sản về thị trường trong nước là một quá trình lâu dài, cần có sự nỗ lực của cả doanh nghiệp và Chính phủ. Với những lợi thế và tiềm năng của thị trường trong nước, các doanh nghiệp thủy sản cần có những chiến lược phù hợp để khai thác hiệu quả , góp phần phát triển ngành thủy sản Việt Nam.
Hòa Thy
